Biết thủ ngu, thủ tĩnh, thủ nhu mới xứng là người minh trí_ Lão Tử

Triết học của Lão Tử chắc hẳn không còn xa lạ gì với mọi người. Theo Lão Tử, một người minh trí là phải biết thủ ngu, thủ tĩnh, thủ nhu.

1. Thủ ngu

“Quân tử thịnh đức dung mạo như ngu” (Người quân tử có đức hạnh đủ lớn nhưng dung mạo như kẻ ngu si đần độn).

Triết học của Lão Tử là triết học coi trọng sự khiêm tốn với chủ trương “Hòa quang đồng trần” (Hòa ánh sáng lẫn với thế tục). Người thực sự thông minh là người không để người khác thấy được tài năng xuất chúng của mình một cách dễ dàng mà là ẩn giấu nó bên trong.

Trong tác phẩm Sử Ký có ghi, tuổi trẻ của Khổng Tử đi bái kiến Lão Tử, Lão Tử đã nói một câu kinh điển nổi tiếng: “Lương cổ thâm tàng nhược hư, quân tử thịnh đức dung mạo nhược ngu”. Ý rằng bậc cao nhân thì không khoa trương về bản sự của mình, cũng như một thương nhân giỏi có đầu óc thanh tỉnh thì luôn biết cất giữ hàng hóa của mình không cho đạo tặc bên ngoài biết. Khoa trương bản thân cũng như khoe khoang hàng hóa của mình sẽ chỉ dẫn đến sự chú ý của người khác, tự rước hoạ vào thân.

Một người quân tử có đầy đủ phẩm hạnh sẽ luôn hiểu được đạo lý, biết ẩn giấu bản sự của mình vào trong. Còn bề ngoài thì lại khiến cho người khác giống như một người ngốc nghếch khờ khạo. Nguyên nhân bởi người thông minh thường dễ nhận sự đố kỵ, công kích từ người khác.

2. Thủ tĩnh

Lão Tử nói: “Thục năng trọc dĩ trừng? Tĩnh chi từ thanh” (Ai có thể làm nước đục trong trở lại ngoài cách tĩnh lại từ từ). Như vậy, mỗi khi đối diện với đại sự ắt phải có tĩnh khí.

Một ly nước dơ bẩn chỉ có cách lắng đọng lại từ từ mới có thể khiến nó dần trong trở lại. Tâm người cũng lại như vậy, khi tâm người không thể tĩnh lại mà quan sát mọi việc thì sẽ chẳng thể nhìn thấu được vạn sự thế nhân.

Trong cuốn Đạo Đức Kinh có viết: “Tĩnh vi táo quân” nghĩa là tĩnh chính là chủ thể chỉ huy sự vận động. Tĩnh có thể khắc phục tính khí nóng nảy, manh động của con người, giúp con người dần dần hồi phục được lý trí của mình. Một người có tính khí trầm tĩnh và một người có tính khí ồn ào ở với nhau, ắt người có tĩnh khí sẽ luôn chiếm ưu thế thượng phong.

3. Thủ nhu

Làm người cần phải thủ nhu, bởi vì mềm mỏng thắng cương cường.

Người có trí tuệ dùng cách thức mềm dẻo để hoàn thành công việc, mềm dẻo thì thắng cứng mạnh, đấu trí cao minh hơn nhiều so với đấu lực.

“Nhu” là khái niệm chủ yếu trong sách của “Lão Tử”. Tư tưởng cơ bản của ông chính là “nhu nhược thắng cương cường”, vậy “nhu nhược” làm thế nào có thể thắng “cương cường”? Bởi vì nhu chẳng qua chỉ là một hình thức biểu hiện, sức mạnh thật sự của nó thì được ẩn giấu ở mặt sau. Ví như hiện tượng một dòng nước nhỏ chảy lâu ngày có thể mài mòn được cả một hòn đá. Lại ví như chuyện anh hùng nhụt chí, nhi nữ thường tình, đã là người đàn ông mạnh mẽ cũng có khi bị cái tình mềm yếu làm tan rã như nước.

Cho nên nhất thiết không được xem thường “nhu”, bởi vì có những việc “cứng lại gặp cứng” thì không phải là biện pháp tốt. Phương thức lấy nhu khắc cương thường mang lại hiệu quả hơn.